الگوی کره جنوبی در حمایت از کالای داخلی و ایجاد محدودیت در واردات تا فرهنگ سازی

کره جنوبی که فرایند توسعه خود را به صورت جدی از دهه ۱۹۶۰ آغاز کرد، طرحی گسترده برای حمایت از صنایع داخلی به مرحله اجرا گذاشت در این مسیر کره جنوبی هم اقدام به فرهنگ سازی مصرف کالای کره ای در داخل نمود و هم محدودیت های سنگینی بر واردات وضع نمود . البته کره ابتكاراتی هم در زمینه حمایت از صنایع داخلی داشت . به طور نمونه ، این کشور برای تقویت صنعت خودرو خود به مدت بیست سال واردات خودرو را ممنوع کرد . در عین حال دولتمردان کره جنوبی با معرفی مشوقه های صادراتی انگیزه ارتقای کیفیت را در تولید کنندگان کره ای ایجاد کردند .

تاکید بر حمایت از کالاهای کره ای در دهه های رشد اقتصادی این کشور به حدی بود که در فرهنگ عمومی این کشور طی دوره ذکر شده مصرف کالای خارجی به عنوان اقدامی زشت مورد ملامت قرار می گرفت . چانگ اقتصاددان کره ای تبار دانشگاه کمبریج نقل می کند که در اوایل دهه ۱۹۶۰ مصرف کنندگان کالاهای خارجی به عنوان خائنان به میهن قلمداد می شدند . شرکت های موفق کره پس از پشت سر گذاشتن یک دوره حمایت گرایی هوشمند توانستند به عنوان شرکت های اثرگذار در اتحاد بین الملل عرض اندام کنند . به طور نمونه ، شرکت سامسونگ کره جنوبی که در سال ۱۹۳۸ توسط فردی به نام لی بیونگ چول تاسیس شد، ابتدا یک شرکت تجاری عرضه مواد غذایی بود که با چهار کارمند فعالیت می کرد . بنیانگذار این شرکت در سال ۱۹۶۷ مجبور به ترک سئول شد. وی در سال ۱۹۵۴ یک کارخانه تصفیه شکر راه اندازی کرد. در اواخر دهه ۱۹۶۰ سامسونگ و ارد صنعت الکترونیک شد . کم کم این شرکت گسترش پیدا کرد و اکنون جزو ده شرکت الکترونیکی برتر جهان است .

حمایت گرایی ژاپن

ژاپن در دوره پس از جنگ دوم جهانی به منظور بازسازی اقتصادی و صنعتی خود ، واردات کالاهای خارجی را به شدت محدود کرد. ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم برای هدایت كل اقتصاد مجموعه ای منسجم تشکیل داد که مقر آن در دولت و سازمان برنامه ریزی ژاپن بود . در سال ۱۹۴۵، بمباران اتمى هيروشيما و ناکازاکی، ژاپن را به تسلیم در جنگ جهانی واداشت . پس از این شکست ژاپن با بیش از ۱۳ میلیون نفر بیکار مواجه بود . کمبود مواد غذایی به شدت وجود داشت . تورم به حدی بود که حقوق افراد تکاپوی مخارج را نمی کرد، افراد برای سیر کردن شکم خود ، اقدام به فروش دارایی های خود کرده بودند ، برای کالاهای ضروری بازار سیاه درست شده بود و قیمت ها ۳۰ تا ۶۰ برابر قیمت رسمی دولتی بود . در مورد برنج این رقم به ۱۵۰ برابر نیز می رسید ، حاصل جنگ برای ژاپن ۸ میلیون کشته و ویرانی  5/41درصد از ثروت ملی بو د. بعد از جنگ ، ژاپن توانست با بهره گیری از بهره وری مطلوب نیروی انسانی مولد خود ، بیش از ۲۴ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص دهد . در سال های اولیه پس از استقلال ژاپن ، کالاهای ژاپنی به کیفیت پایین اما قیمت ارزان مشهور بودند . اما ژاپنی ها برای اینکه ضایعات تولید در حد صفر برسد ، نظام کنترل کیفیت برپا کردند . فقط کالاهایی که مطابق با استاندار بودند اجازه صدور می یافتند و از این زمان ارزش گذاری توانایی شرکت ها بر اساس تحقق بهترین کیفت انجام می شد .

در سال ۱۹۸۰ بیش از ۸۰ درصد از رشد ژاپن ناشی از رشد صادرات بود که قسمت اعظمی از آن به امریکا صورت می گرفت . فشارهای امریکا دولت ژاپن را وادار کرد تا مردم را به طرف مصرف کالاهای امریکایی تشویق کند ژاپنی ها از ارزان شدن کالاهای امریکایی استفاده کرده و برخی مستغالات استراتژیک آمریکا را خریداری کردند . اولویت در ذهن مدیران ژاپنی تولید و نه سود کوتاه مدت است . الگوی اقتصادی ژاپن مبتنی بر سه گزاره :

 الف) واردات مواد خام از خارج برای تولید در وطن

ب) به منظور مصرف کالای ساخت وطن و

ج) صادرات کالای ساخت ژاپن برای اعتلای نام ژاپن در دنیا است و این در دهه ۱۹۹۰ با تمرکز بر صنعت نیمه رساناها و سرمایه گذاری ۲ میلیارد دلاری در آن ، ممانعت از مشارکت آمریکایی ها در این طرح ، و ترویج فرهنگ مصرف داخلی موفق به تولید فلش مموری و در دست گرفتن بازار آن شد .

حمایت گرایی گسترده ایالات متحده آمریکا

ایالات متحده آمریکا در دو دوره پیش از جنگ اول جهانی ، بین دو جنگ جهانی اول و دوم تا حد زیادی به صورت برنامه ریزی شده به انزوا رفت تا قدرت اقتصاد ملی خود را با اتکا به منابع داخلی تولید افزایش دهد . آمریکا از سال ۱۸۳۰ تا جنگ جهانی دوم با افزایش تعرفه کالاهای وارداتی به قصد حمایت از صنایع داخلی یکی از حمایت گراترین کشورهای جهان بوده است . در حال حاضر ، حدود ۸۰ درصد تولید ملی داخلی آمریکا به داخل اختصاص دارد و سهم تجارت خارجی در تولید ملی حدود ۲۰ درصد است . این بدین معنی است که امریکا لنگر اقتصاد خود را در داخل انداخته و بخش کوچکی از اقتصاد خود را به خارج از کشور گره زده است . همچنین آمریکا تلاش کرده که عمده تجارت خود را به صورت منطقه ای با کشورهایی همچون کانادا و مکزیک سامان دهد ، تا از عواید تجارت منطقه ای بهره مند شده و کمتر از تلاطم های تجارت جهانی آسیب ببیند .

چانگ در کتاب نیکوکاران نابکار می نویسد : الكساندر همیلتون اولین وزیر خزانه داری آمریکا و معمار توسعه صنعتی این کشور در اواخر قرن هیجده معتقد بود که کشور عقب افتاده ای مثل ایالات متحده صنایع نوزاد را تا زمانی که بتواند روی پای خود بایستند، باید از رقابت خارجی در امان نگه دارد . وقتی دو تولید کننده لباس شویی کره ای بازار آمریکا را به دست گرفتند ، قانون آمریکا به تولید کنندگان داخلی اجازه داد عليه واردات این کالاها شکایت کنند . کمیسیون تجارت بین المللی آمریکا پیشنهاد داد که برای جلوگیری از سرازیر شدن ماشین لباس شویی های ارزان قیمت کره ای برای وارداتشان تعرفه اعمال شود

روسای جمهور امریکا به حمایت از تولید ملی توجه ویژه داشتند . در زمان ریاست جمهوری جیمی کارتر، دولت آمریکا اقدام به تحریم خرید پسته از ایران کرد و بدین وسیله زمینه را برای تقویت پسته کاران آمریکایی فراهم نمود ، پیش از این اقدام ، آمریکایی ها تحقیقات پر دامنه ای را در زمینه کشت پسته صورت دادند و نمونه های دانه پسته را از ایران به آمریکا منتقل کردند . بعد از تحریم پسته ایران در سال ۱۹۷۹، تولید پسته در آمریکا به سرعت افزایش یافت به طوری که در سال ۲۰۰۵، آمریکا مقام دوم تولید این محصول را کسب کرده است آمریکا توانسته در سایه حمایت از تولیدکنندگان داخلی و وضع تعرفه ۲۰۰ درصدی بر واردات پسته از ایران رتبه اول صادرات پسته در جهان را در سال ۲۰۱۶ کسب کند . این در حالی است که کیفیت پسته تولیدی در ایران بسیار بالاتر از پسته آمریکا است .

در سال ۲۰۰۹، باراک اوباما رییس جمهور وقت کشور ، پرچمدار تجارت آزاد ، تعرفه واردات تایر از چین را به بهانه ضد دامپینگ به ۴۵ درصد افزایش داد تا مردم آمریکا مجبور به خرید تایر آمریکایی شوند . واشنگتن پست در این باره می نویسد: بالا رفتن تعرفه واردات تایر ۱۲۰۰ شغل آمریکایی را از نابودی نجات داده هرچند مصرف کنندگان آمریکایی سالانه یک و یک دهم میلیارد دلار هزینه بیشتری بابت خرید تایر می پرد زند . پس از انتخاب ترامپ به عنوان ریاست جمهوری آمریکا ، سیاست های حمایت گرایانه این کشور تشدید شد . حمایت ازکالای داخلی یکی از وعده های اصلی ترامپ بود و عنوان داشت : « آمریکا را با دستان آمریکایی و با کارگران آمریکایی می سازیم . من شعار آمریکایی بخر و آمریکایی استخدام کن را انتخاب کرده ام » . رییس جمهور آمریکا با وضع تعرفه های سخت گیرنه بر واردات کالا به آمریکا به دنبال افزایش اشتغال در این کشور است . او بعد از افزایش قابل توجه تعرفه فولاد و آلومینیم در تویترش می نویسد : « با این کار پول زیادی به صندوق های خالی ایالات متحده آمریکا می آید و شغل ، شغل ، شغل » سیاستهای اقتصادی اخیر دولت ترامپ ، بر پایه دو اصل مصرف کالای داخلی و استخدام امریکایی ها استوار است . ترامپ در مراسم رونمایی از بوئینگ ۷۸۷ عنوان داشت : « همه باید کارگران آمریکایی را استخدام کنند. ما می خواهیم محصولات آمریکایی در آمریکا و با دستان آمریکایی ها ساخته شوند » .

ترامپ برای ایجاد زمینه اشتغال بیشتر آمریکایی ها برنامه هایی همچون لغو پیمان نفتا ، وضع تعرفه بر آلومینیوم و فولاد وارداتی را دنبال می کند . در این چارچوب دولت آمریکا از  می  ۲۰۰۸ اقدام به وضع تعرفه ۳۵ در صدی بر واردات فولاد و تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات آلومینیم نمود . به نظر می رسد که دولت آمریکا تلاش می کند با دادن معافیت از این تعرفه ها به کشورهای اروپایی آنها را وادار به تبعیت از سیاست های تحریمی این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران نماید .

فرانسه و جنبش ساخت فرانسه

در فرانسه هم حمایت از کالای ملی سابقه دیرینه ای دارد فرانسوی ها در دوره پس از جنگ دوم جهانی ، به منظور بازسازی اقتصادی و صنعتی خود ، واردات کالاهای خارجی را به شدت محدود کردند . بر اساس گزارش پایگاه ۹۵ اینترنتی شبکه تلویزیونی CNBC، «آرنولد مونت وی » وزیر صنعت و توسعه فرانسه در سال ۲۰۱۲ کمپینی به نام ساخت فرانسه برای حمایت از خرید محصولات این کشور شکل داد. مونت وی به دلیل حمایت از شرکتهای فرانسوی معروف شده است ؛ به طوری که شرکت یاهو زمانی قصد داشت یک شرکت اینترنتی فرانسوى را بخرد؛ اما مونت وی اجازه نداد ، چون او اعتقاد داشت که برتری فرانسه دارایی مهم برای جذب گردشگر و بهبود اقتصاد و افزیش صادرات این کشور است . نظرسنجی ها نشان می دهد که فرهنگ سازی ها در فرانسه نتیجه بخش بوده است . طبق گزارش پایگاه اینترنتی « ام پی آر » ، نتایج یک نظر سنجی نشان داد  مردم فرانسه مایلند پول بیشتری بپردازند اما محصولات داخلی را خریداری کنند .

 حمایت گرایی روسیه از تولید ملی

روسیه در سال های اخیر با توسعه کشاورزی و صنایع داخلی، وابستگی به واردات را کاهش داده و بر توان مقاومت خود در مواجهه با تحریم اروپا و آمریکا افزوده است. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه به دنبال اجرای تفکری است که بر اساس آن تولید داخل را تقویت و ساز و کارهای حمایت از صادرات را عملی سازد ، و در جلسه ای با نمایندگان مشاغل در منعلته یاروسلوف گفت ما همواره از صنایع داخلی حمایت می کنیم ، براساس گفته های پوتین ، ریشه مشکلات اقتصادی روسیه در سال ۱۹۹۰ اتفاق افتاد ، زمانی که به صورت غیر کنترلی اقلام زیادی وارد کشور شد و بازار داخلی را به هم ریخت .

چین و حمایت از کالای ملی

تا زمان اعلام خودکفایی در زمینه غذا ، دارو و آموزش، مرزهای خود را بسته نگه داشت . سرانجام در دهه ۱۹۸۰ مرزهای خود را گشود و شروع به صادرات غلات نمود . ( درون زایی سپس برون گرایی ) ، چین از دهه ۱۹۸۰ طی یک دوره کمتر از ۳۰ سال بدون عضویت در گات و سازمان تجارت جهانی توانست صادرات خود را ۷۰ برابر کند . رشد صادرات و توسعه اقتدار چین همراه با افزایش اشتغال در این کشور بود . این کشور توانست در مدت کمتر از ۲۵ سال، ۲۲۶ میلیون فرصت شغلی ایجاد کند .

چین با کشاورزی اش در دنیا شناخته می شد و حالا با صنایع گسترده و بی رقیبش . ترکیب این دو باهم رمز موفقیت کنونی چین است .کشاورزی صنعتی در حقیقت به موتور محرکه اقتصاد چین تبدیل شد . امری که سبب شد ۷۰ درصد از ۲۲۶ میلیون فرصت شغلی ایجاد شده در چین در مناطق روستایی ایجاد شود .

یکی از نکات جالب در مورد چین این است که آنها از تمامی ظرفیتهای خود برای حمایت از کالای ملی استفاده می کنند ، جکی چان هنر پیشه معروف چینی در مراسم اسکار ۲۰۱۷ به عنوان سفیر اقتصاد ملی چین به ایفای نقش پرداخته و ضمن پوشیدن لباس سنتی چینی ، محصولات چینی را به نمایش می گذارد . جکی چان علاقه خاصی به حفظ فرهنگ و سنت کشورش دارد . پیراهن های تولیدی فروشگاه او همگی با طرح ها و نشانه های سنتی ، ملی و تاریخی چین از جمله اژدهای چینی طراحی شده و هیج طرح غربی و غیر بومی را در آنها نمی توان مشاهده کرد .

منبع : کتاب : حمایت از کالای ایرانی (چیستی ، چرایی ، چگونگی ) نوشته دکتر محمد جوادتوکلی ، معاون علمی مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه های علمیه .