جنگ تمام عیار اقتصادی

تجربه کشور ما نشان داد که حضور اقتصادی کشورهای بیگانه در کشور تضمینی برای حمایت آنان از اقتصاد کشور در شرایط تحریم نیست. برخی از شرکتهای خارجی همچون توتال، پژو و رنو علیرغم تعهداتی که نسبت به اقتصاد ایران داشتند ، پس از وضع تحریم های اقتصادی، فعالیتشان را در ایران متوقف کرده و خلف وعده نمودند. این امر حاکی از آن است که استدلال طرفداران اقتصاد جهانی که وجود روابط تجاری را مانع از آسیب پذیری در شرایط تحریم می دانند استدلال کاملی نیست .

ضرورت های عینی حمایت از کالای ایرانی

حمایت از کالای ایرانی ضرورتی عینی است. هنگامی که اقتصاد کشور در معرض هجومی بی سابقه قرار گرفته، کمک کردن به تولیدکنندگان داخلی بسیار حیانی است. برای شکل گیری این حمایت ما باید متوجه شویم که در خطریم و در معرض جنگی اقتصادی قرار گرفتیم؛ باید متوجه شویم که بدون مشارکت فعال مسئولان و ملت در جنگ اقتصادی پیش رو، موفقیتی کسب نخواهیم کرد .

ما در خطر یم

اگر فردی در کنار ماری سمی خوابیده باشد و از وجود آن بی اطلاع باشد. مسلما از نیش مار در امان نخواهد بود. اولین ضرورت در مواجهه با خطر این است که با تمام وجود خطر را احساس کنیم. در گام دوم باید بر توانایی خود برای مقابله با خطر ایمان داشته باشیم، باید اعتقاد داشته باشیم که از توانایی کافی برای مقابله با مار برخورداریم . گام سوم نیز اقدام و عمل با توکل بر خداوند است . اقتصاد ما هم اکنون درگیر یک جنگ تمام عیار اقتصادی با دشمنان شده است ابعاد این جنگ تمام عیار هنوز به خوبی درک نشده است. بسیاری از ما شرایط را عادی تلقی می کنیم و به رفتارهای اقتصادی عادی خود ادامه می دهیم و حتی گاه خود در مسیر دشمن حرکت می کنیم دست به احتکار می زنیم با سرمایه های خود وارد بازر متلاطم ارز و سکه می شویم و تلاش می کنیم که از آشفته بازار موجود نفعی ببریم. موفقیت ما در این جنگ اقتصادی مشروط بدان است که مردم متوجه شوند که اقتصاد کشور مورد شدیدترین حملات واقع شده و حضور جهادی آنها برای کمک به اقتصاد ملی ضروری است .

جنگ تمام عیار اقتصادی پیش رو

آیت الله خامنه ای رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی در سال های اخیر به صورت مرتب خطر جنگ تمام عیار اقتصادی پیش رو را گوشزد کرده اند. ایشان در بیست اسفند ۱۳۹۲ عنوان می دارند که  « تحریم ها از قبل بود، منتها این تحریم ها از حدود زمستان سال ۹۰ تا امروز تبدیل شده به جنگ اقتصادی، دیگر اسم آن تحریم هدفمند نیست، یک جنگ تمام عیار اقتصادی است ». ایشان در اول فرودین ۱۳۹۴ علاوه بر توجه به کارزار اقتصادی پیش رو، تلاشگران در این عرصه را مجاهد در راه خدا قلمداد می کنند : « امروز عرصه ی اقتصاد، به خاطر سیاست های خصمانه آمریکا یک عرصه ی کارزار است. یک عرصه ی جنگ است. جنگی از نوع خاص. در این عرصه ی کارزار، هر کسی بتواند به نفع کشور تلاش کند، جهاد کرده است » . ایشان در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۲، باز بر این نکته تأکید می کنند که جنگی اقتصادی در جریان است : « کشور امروز ، درگیر جنگ اقتصادی است. همین قدر که ندانید دشمن در صدد حمله است و این حمه از کجا است و چگونه است. باید مطمئن باشید. شکست می خورید». ایشان در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۹۴ ضمن اشاره به تفاوت های جنگ اقتصادی بر لزوم تشکیل قرارگاه اقتصاد مقاومتی تأکید می کنند : « جنگ اقتصادی جنگ است، حالا در آن توپ و تیر و تفنگ نیست، اما ابزارهای خطرناک تر از توپ و تفنگ وجود دارد. یک جنگ است، قرارگاه لازم دارد، قرارگاه هم فرمانده لازم دارد » .

آیت الله خامنه ای در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۹۵ از این جنگ به عنوان جنگی واقعی یاد می کنند: « جنگ واقعی چیز دیگر است. جنگ واقعی جنگ اقتصادی است ، جنگ واقعی تحریم است، جنگ واقعی گرفتن عرصه ی کار و فعالیت و فناوری در داخل کشور است، این جنگ واقعی است. ما را به جنگ نظامی متوجه می کنند تا از این جنگ غفلت کنیم » . ایشان در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۹۵ به این نکته اشاره می کنند که ما در جنگ پیش رو باید از قوت فرهنگی خودمان استفاده کنیم : « ما امروز در مقابل دشمنانی قرار داریم که از پیشرفته ترین تجهیزاتشان و از پول های زیادشان دارند علیه ما استفاده می کنند . ما ممکن است آن قدر پول نداشته باشیم یا آن تعداد سلاح نداشته باشیم خب بله آنها سلاح اتمی دارند ، ما نداريم  لكن ما چیزی داریم که آنها ندارند. آن. فرهنگ ما است؛ آن ، ایمان ما است؛ آن ، نیروی نسلی کارآمد و زبده ی ما است » .

آیت الله خامنه ای در تاریخ ۲۴ دی ماه ۱۳۹۶ به تداوم جنگ اقتصادی علیه کشور اشاره می کنند : « با ما جنگ اقتصادی کردند. فهمیدند که اقتصاد مهم است در کشور ما و سال های متمادی است دارند با ما جنگ اقتصادی می کنند اين جنگ  را به شدت رساندند. امروز هم این جنگ اقتصادی ادامه دارد. تحریم، یکی از بخش های جنگ اقتصادی با ما است. ما بحمدالله شکست نخوردییم، به زانو درنیامدیم و غلبه کردیم بر این مشکل » . ایشان در روز اول فروردین ۱۳۹۷، فرمان آتش به اختیاری اقتصادی را نیز صادر کردند: «اینکه ما گفتیم «آتش به اختیار » فقط مخصوص کارهای فرهنگی نیست، در همه ی زمینه هایی که برای پیشرفت کشور موثر است . اگر از این ظرفیت ها استفاده بشود. اقتصاد ایران در میان بیش از دویست کشور جهان، بین دوازده کشور اول قرار خواهد گرفت. اگر با ابتکار جوان ها، با حضور جوان ها با حضور مدیران فعال و پر کوشش ان شاء الله بشود از این امکانات استفاده کرد، اقتصاد کشور در میان دوازده اقتصاد اول همه ی دنیا قرار خواهد گرفت و از همه جهت پیشرفته خواند شد که امروز البته این جور نیست ».

آیت الله خامنه ای در تاریخ دهم اردیبهشت ۱۳۹۷ نیز به این نکته اشاره کردند که اکنون وزارت خزانه داری آمریکا به اتاق جنگ علیه ایران تبدیل شده است : « اتاق جنگ آمریکا علیه ما عبارت است از وزارت خزانه داری آمریکا که همان وزارت اقتصاد و دارائی شان است ». ایشان تأکید می کنند که برای مقابله با این جنگ باید بر امکانات درونی خودمان اتکا کنیم : « خب راه مقابله ی با جنگ اقتصادی چیست؟ این است که ما در داخل به اقتصاد خودمان بپردازیم . امروز همه ی دنیا به هم مربوط و متصل است ؛ اما تکیه به بیرون از مرزها غلط اندر غلط است ... دنیا که فقط آمریکا و چند کشور اروپایی نیست، دنیا خیلی وسیع است، بروند ارتباطات را برقرار کنند به آن مقداری که لازم هست اما چشم ندوزند به هیچ نیروی خارجی ، چشم بدوزند به عنصر داخلی » . حتی خود دشمنان ایران اسلامی نیز بر وجود این جنگ تمام عیار اقتصادی اقرار کرده اند ، هیلاری کلینتون وزیر اسبق امور خارجه امریکا در کابینه اول باراک اوباما و کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا در خاطراتش می نویسد : هدف ما این بود که آنقدر فشار مالی به رهبران ایران وارد کنیم تا هیچ راهی نداشته باشند، جز این که با یک پیشنهاد جدی به میز مذاکره برگردند ما صنعت نفت، بانک ها و برنامه های تسلیحاتی ایران را هدف گرفتیم . همچنین شرکت های بیمه، خطوط حمل و نقل، معامله گران انرژی، مؤسسات مالی و بسیاری از بازیگران دیگر را در لیست تحریم ها نام نویسی می کردیم تا سهم ایران را از تجارت جهانی قطع کنیم . مسدود کردن دارایی های بانک های ایرانی خرید بیمه در بازار بین المللی را برای تانکرهای ایرانی غیرممکن و دسترسی آنها به شبکه های مالی جهانی را قطع می کرد این یک حمله همه جانبه بود .

رابرت پلیترو ، معاون وزیر خارجه آمریکا نیز این گونه از جنگ تمام عیار پیش رو حکایت می کند. آمریکا مصمم است از تمامی امکانات و ابزار هایی که در اختيار دارد برای تضعیف توانایی های مالی و اقتصاد ایران استفاده نماید ».

ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم ها علیه ایران در کتاب هنر تحریمها به ابعاد مختلفی از جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران اشاره می کند. وی در این کتاب به برخی از ظرافت های صورت گرفته در تحریم اشاره می کند. وی در این باره عنوان می کند که چگونه در عین تحریم اقلام مختلف ،  واردات کالاهای لوکس را از تحري مستثنا کرده تا به احساس اجتماعی تحریم شدگی بیشتر دامن بزنند . آنان ورادات کالاهای لوکس را منع نکردند تا ذخیره ارزی ایران با سرعت بیشتری تحلیل برود .

در جنگ اقتصادی پیش رو، بیش از ۷۰۰ اقتصاددان در خدمت اتاق جنگ وزارت خزانه داری آمریکا قرار دارند و تحولات اقتصاد ایران را به دقت زیر نظر دارند استوارت لوی در دهمین سالگرد تأسیس سازمان به اصطلاح مقابله با تروریسم و تأمین مالی TFI در سال ۲۰۱۴ می گوید: « زمانی که ریاست این اداره به من پیشنهاد شد، هفت نفر بودیم. امروز این مجموعه ۷۰۰ اقتصاددان دارد که بدون آنکه دیده شوند، روی اقتصاد کشورهای هدف از جمله جمهوری اسلامی ایران کار می کنند » لوی شخصا به کشورهای مختلف سفر کرده و مسئولان کشورها و حتی شرکتهای خصوصی را از تجارت با ایران برحذر داشته است .

نرخ بالای بیکاری و ازوم کمک به اشتغال جوانان

در سال ۱۳۹۵ نرخ بیکاری به رقم ۱۲٫۴ درصد رسیده است. این نرخ حاکی از وجود سه میلیون بیکار در کشور است. نرخ بیکاری جوانان ۱۵-۲۹ سال 9/25% و نرخ بیکاری جوانان ۱۵-۲۴ سال ۲/ ۲9 است. یکی از شرایط لازم برای مهار نرخ بالای بیکاری و ایجاد اشتغال حمایت همه جانبه از کالای ایرانی است . مسئولیت این امر تنها به عهده مسئولان نیست. آحاد مردم می توانند با مصرف کالاهای ایرانی به تقویت صنایع داخلی کمک نموده و زمینه اشتغال جوانان ایرانی را فراهم آورند .

کارخانه هایی که تعطیل یا نیمه تعطیل شدند

در فضای جنگ اقتصادی پیش رو، کارخانه های زیادی تعطیل یا نیمه تعطیل شدند. در سال های اخیر بیش از ۳۰ کارخانه بزرگ قدیمی و داری برند معروف از جمله ارج ، آزمایش، قو به واسطه واردات و قاچاق بی رویه کالاهای خارجی تعطیل شدند. در این سال ها بیش از ۱۷ کارخانه کاشی و سرامیک تعطیل شده و تعداد زیادی از این کارخانه ها با ظرفیت زیر ۵۰ درصد کار می کنند. علاوه بر این کرخانجات متعددی همچون کارخانجات هپکو، آذرآب، لنت ترمز ایران با مشکلات فراوان از جمله مشکل عدم حمایت کامل از محصولاتشان دست و پنجه نرم می کنند . هرچند تعطیلی کارخانجات دلایل متعددی دارد، اما یکی از دلایل عمده این مشکل کمبود تقاضای موثر برای محصولات آنان است. بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته، تمایل مردم به کالاهای خارجی و تقاضای کم برای محصولات ایرانی مشابه یکی از چالش های اساسی محیط کسب و کار داخلی است واردات و قاچاق بی رویه کالاهای خارجی که گاه از کیفیت کافی نیز برخوردار نیستند. بازار کارخانجات ایرانی را در معرض تهدید قرار داده است. به طور نمونه، به واسطه کاهش تعرفه واردات لنت در سال های اخیر از ۴۵ به ۲۰ درصد ،  تولید کنندگان داخلی با مشکلات زیادی مواجه شده اند. با این وجود، کشور چین برای حمایت از تولید کننده داخلی تعرفه ۵۵ درصدی بر واردات لنت ترمز وضع کرده است. بر اساس آمارهای اعلام شده ۸۰ تا ۹۰ درصد لنت های وارداتی کیفیت پایین تری نسبت به لنت داخلی دارد .

منبع : کتاب  حمایت از کالای ایرانی (چیستی ، چرایی ، چگونگی ) نوشته دکتر محمد جوادتوکلی ، معاون علمی مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه های علمیه .