حمایت از کالای ایرانی

جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران از همان ابتدای پیروزی اتقلاب اسلامی در معرض تحریم های اقتصادی بیشماری قرار داشته و دارند این تحریم ها در دهه اخیر شدت بیشتری گرفته است و آن را تبدیل به یک «جنگ تمام عیار اقتصادی» نموده است. دشمنان ما برای پیروزی در این جنگ اقتصادی، معیشت عموم مردم را مورد تهدید و حمله قرار داده اند تحریم های اقتصادی، تضعیف بنیه داخلی تولید داخلی را نشانه گرفتند، مشخص است که وقتی توان درونی اقتصاد داخلی تضعيف شد، تولیدکنندگان داخلی ورشکست شده و اقتصاد کشور به کالاهای خارجی و بسته می شود، ضعف اقتصادی، زمینه ضعف سیاسی و از دست رفتن استقلال کشور را فراهم خواهد آورد . در کارزار جنگ تمام عیار اقتصادی پیش رو، حمایت از کالای ایرانی به اولویتی اساسی در اقتصاد کشور تبدیل شده است. به يقين در ابعاد مختلف مقوله حمایت از کالای ایرانی و آثار اقتصادی آن در زندگی مردم و نیز راههای تحقق آن از امور ضروری برای شکل گیری نهضت همگانی حمایت از کالای ایرانی است در این راستا، ارئه درک صحیحی از چیستی حمایت از کالای ایرانی زمینه را برای تبیین راهبردها و راهکارهای آن فراهم خواهد آورد .

ابعاد مفهومی حمایت از کالای ایرانی

هنگامی که از حمایت از کالای ایران سخن می گوییم، توجه به دو بعد اساسی کالای ایرانی و حمایت از آن ضروری است باید دید که مراد از کالای ایرانی چیست . و حمایت گرایی چه مفهومی دارد برای شناخت مفهوم کالای ایرانی باید برداشتی از مفهوم مقابل آن یعنی کالای غیر ایرانی یا کالای خارجی داشت. برای درک مفهوم حمایت از کالای ایرانی نیز باید مفهوم مقابل آن یعنی عدم حمایت را به روشنی تبیین نمود.

چیستی کالای ایرانی

وقتی از کالای ایرانی سخن می گوییم منظورمان کالایی است که محصول کار و تلاش تولید کنندگان داخلی بوده زمینه اشتغال آنها را فراهم کرده و منافعش عاید کشور شود. در این رویکرد، کالای ایرانی دارای سه مولفه  « داشتن هویت ، اشتغال زایی و ایجاد ارزش افزوده داخلی است ». مولفه اول عنصری هویت بخش دارد و زمینه تحقق دو مولفه دیگر را فراهم می کند. هویت ایرانی یک کالا از آن جهت مهم است که می تواند به اشتغال زایی و ایجاد ارزش افزوده برای اقتصاد داخلی کمک نماید .کالای ایرانی می تواند صد در صد ایرانی باشد و یا بخش قابل توجهی از آن در ایران تولید شود. از این نظر، کالای ایرانی می تواند دارای انواع زیر باشد :

١- کالای صد در صد ایرانی : کالایی که تمام مراحل ساخت آن در ایران صورت می گیرد، مواد اولیه اش ایرانی باشد. و نام و نشان ایرانی داشته باشد .

٢- کالای دارای نشان ایرانی: کالایی است که هر چند بخشی از فرایند تولید آن در خارج صورت می گیرد و ممکن است بخشی از مواد اولیه آن هم از خارج وارد شود، ولی نام و نشان آن به ایران تعلق دارد و به همین خاطر بخش زیادی از ارزش افزوده آن، به ایران تعلق می گیرد .

٣- کالای مونتاز داخلی : کالایی است که هرچند در داخل تولید می شود، ولی بخش عمده مواد اولیه آن وارداتی است. با این وجود تولید این کالا باعث اشتغال نیروی کار ایرانی می شود و حداقل بخشی از ارزش  افزوده کالا به تولید کننده داخلی تعلق می گیرد. بر اساس برخی تعاریف کالای مونتاد را زمانی می توان داخلی دلت که حداقل ۵۰ درصد آنساخت ایران باشد .

حضرت آیه الله خامنه ای، کالای ایرانی را محصول نهایی کار، سرمایه و ابتکار ایرانی می دانند. از نظر ایشان، کالای ایرانی محصول تلاش فعالان اقتصادی، فعالان کارگری، سرمایه گذاران و برنامه ریزان داخلی است در طرح « حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرنی » پیشنهادی مجلس شورای اسلامی، کالای ایرانی این گونه تعریف شده است: کالای ایرانی، کالایی است که کل زنجیره ارزش آن در قلمرو جغرافیایی کشور و استفاده از نیروی کار و نهادهای داخلی یا نهاده های خارجی در صورت عدم تولید داخلی تحت برند، طراحی، حق امتیاز و مدیریت ایرانی تولید شود» . نکته مهم در تعریف کالای ایرانی توجه به انتساب آن به ایران و تولیدکننده ایرانی است.

بالاترین درجه در ایرانی بودن یک کالا، این است که به صورت کامل در ایران تولید شود، باعث اشتغال جوانان ایرانی شود و عوایدش به کلی نصیب ایرانیان شود.

در درجه بعد کالاهایی قرار دارد که در ایران تولید می شود، ولی بخشی از مواد اولیه آن از خارج وارد می شود. کالاهایی که در ایران مونتاژ می شوند به لحاظ درصد داخلی بودنشان قائل به ایران و ایرانی است. شاید بتوان گفت که نام و نشان یک کالا نیز مهم است کالای ایرانی باید هویتی ایرانی داشته باشد .

با توجه به پیچیدگی های عصر حاضر، یک کشور عملا نمی تواند تمام کالاهای مورد نیاز را به تنهایی تولید کند. همین مسأله در مورد مواد اولیه مورد استفاده در تولیدات نیز صادق است. نکته مهم این است که چرخه تولیدات داخلی در خدمت اشتغال نیروهای داخلی و همچنین ایجاد ارزش افزوده داخلی باشد. هدف این است که مصرف کنندگان ما به سمت مصرف کالایی تمایل پیدا کنند که باعث اشتغال هر چه بیشتر جوانان ایرانی شود و بیشترین منافع را برای کشور در پی داشته باشد .

کشور ژاپن را در نظر بگیرید. این کشور نفت خام را وارد می کند، ولی با استفاده از نیروی کار ژاپنی آن را به محصولات صنعتی با ارزش افزوده بالا تبدیل و صادر می کنند. در این فرایند هر چند بخشی از مواد اولیه مورد استفاده ژاپنی نیست ولی کالای ساخته شده با استفاده از مواد پتروشیمی مستخرج از نفت، کالایی ژاپنی قلمداد می شود .

از این رو، کالای ایرانی، هر نوع کالایی است که در ایران تولید می شود و زمینه اشتغال را برای نیروی کار ایرانی فراهم می کند و عوایدش به مردم ایران باز می گردد، مشخص است که هر کالایی که زمینه اشتغال بیشتر نیروی کار داخلی و ارزش افزوده بیشتر داخلی را ایجاد کند، می باید در اولویت حمایت از تولید و مصرف قرار گیرد .

 طريقه شناخت کالای ایرانی :

 به طور معمول بر روی کالاهای تولید داخل ، عنوان ساخت ایران و با بارکد ساخت ایران درج می شود. بر اساس قواعد استاندارد کالایی که کد ۱۳ رقمی آن با رقم ۶۲۶ شروع می شود، کالایی ایرانی است . متاسفانه برخی از تولیدکنندگان ایرانی به واسطه تغییرات ذائقه مصرف کنندگان داخلی و تمایل روزافزون آنها به مصرف کالاهای خارجی، گاهی کالای خود را به عنوان کالای خارجی عرضه می کنند. نمونه این مسأله را می توان در بازار پوشک مشاهده کرد. شواهد نشان می دهد که بخشی از پوشاک عرضه شده در داخل به عنوان پوشاک ترک، چیزی جز پوشاک تولید داخل نیست در مقابل، برخی از محصولات از جمله چای، تولید داخل نیستند و تنها در داخل بسته بندی می شوند.

استفاده از اسامی خارجی برای محصولات داخلی فضای حمایت از تولیدات داخلی و فرهنگ سازی آن را با مشکل مواجه کرده است چرا که مصرف کننده در مورد ایرانی بودن یا نبودن این کالاها سردرگم می شود. این امر ضرورت شکل گیری نهضتی عمومی برای حذف اسامی خارجی از محصولات داخلی را هویدا می کند.

چیستی کالای خارجی :

کالای خارجی قاعدتا کالایی است که در خارج از مرزهای ایران ساخته می شود و یا حداقل نام و نشان خارجی دارد؛ هرچند که بخشی از فرآیند تولید آن در داخل انجام شود.

در مصوبه سال ۱۳۹۳ هیأت دولت در خصوص ممنوعیت خرید کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی توسط دستگاه های دولتی و برخوردار از بودجه عمومی فهرستی از ۱۸۳ قلم کالای ممنوعه ذکر شده است. بر اساس این مصوبه تبلیغ کالاهای خارجی از رسانه هایی که از بودجه عمومی استفاه می کنند، جز در موارد مصرح قانوني، ممنوع است. فهرست مزبور در تصویب نامه های سال های ۱۳۹۴، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ تکمیل و ابلاغ شده است.

 رتبه بندی کالای خارجی

کالاهای خارجی علاوه بر این که از نظر درصد خارجی بودن متفاوت اند، از نظر کشور تولید کننده، از جهت داشتن یا نداشتن مشابه داخلی و همچنین از نظر قاچاق بودن یا قاچاق نبودن هم متفاوت اند .

الف) تفاوت کشورهای تولید کننده کالای خارجی: کالاهای خارجی از نظر مبداء تولید متفاوتند. برخی از کالاهای خارجی توسط کشورهایی همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی تولید می شوند که در جنگ نابرابر اقتصادی بر علیه کشورمان، آسیب های زیادی به منافع ما وارد کرده و می کنند، تولیدات کشورهای اروپایی در مرتبه بعد قرار دارد. کالاهای تولیدی کشورهای همسو مانند روسیه و چین در رتبه بعد قرار می گیرد. کالاهای تولیدی کشورهای اسلامی همسو مانند مالزی و اندونزی نیز در مراتب بعد قرار می گیرند، و در نهایت، کالاهای تولیدی کشورهای اسلامی جبهه مقاومت مانند عراق، سوریه و لبنان قرر دارد. مشخص است که در جنگ نابرابر اقتصادی پیش رو، هر کدام از این کالاها حكم متفاوتی دارند.

ب) تفاوت کالاها از جهت داشتن یا نداشتن مشابه داخلی: کالاهای خارجی از جهت داشتن یا نداشتن مشابه داخلی نیز متفاوت اند. برخی از کالاها مشابه مرغوب داخلی دارند. در برخی کالاهای مشابه داخلی یا اصلا وجود ندارد و یا سطح استاندارد آن قابل قبول نیست مشخص است که کالاهای خارجی که مشابه داخلی دارند با اولویت بیشتری باید از سبد مصرفی ایرانیان حذف شوند

ج) تفاوت از نظر قاچاقی بودن یا نبودن: برخی از کالاهای خارجی از مبادی رسمی کشور و با پرداخت عوارض وارد کشور می شوند. در مقابل برخی از کالاها به صورت قاچاق وارد کشور می شوند. ضرر کالاهای قاچاق برای اقتصاد ملی بیش از هر کالاهای وارداتی است؛ زیرا این کالاها بدون پرداخت حقوق گمرکی وارد کشور می شوند و به واسطه قیمت پایینشان فضای کسب و کار تولید کنندگان داخلی را کساد می کنند همچنین عدم نظارت بر کالاهای قاچاق، فقدان خدمات پس از فروش و بی کیفیت بودن بسیاری از این کالاها مشکلات زیادی برای مصرف کننده داخلی ایجاد می کند .

مفهوم حمایت از کالای ایرانی

حمایت از کالاهای ایرانی فقط به معنای خریدن و مصرف آن نیست حمایت همه جانبه از کالای ایرانی زمانی محقق می شود که تمامی آحاد جامعه از تولید داخلی پشتیبانی کنند در این میان مصرف کننده تنها قطعه ای از پازل حمایت گرایی را شکل می دهد. تولید کننده ایرانی نیز باید با تولید کالاهای با کیفیت از اقتصاد ملی حمایت کند. دولت و نهادهای حکومتی نیز باید با تسهیل فضای کسب و کار به حمایت از کالای ایرانی بپردازند .

حمایت از کالای ایرانی را باید با توجه به هدف از آن تفسیر کرد هدف از حمایت از کالای ایرانی این است که اقتصاد داخلی قوت گیرد، زمینه اشتغال جوانان ایرانی فراهم آید و منافع آن به اقتصاد کشور تعلق گیرد. تحقق چنین هدفی از یک سو مستلزم تولید کالای با کیفیت داخلی و از سوی دیگر حمایت مصرف کننده داخلی از این محصولات است. این دو اقدام باید همزمان صورت گیرد. همانگونه که مصرف کننده باید از کالای ایرانی حمایت کند. تولید کننده نیز باید حامی مصرف کننده داخلی باشد در چنین شرایطی حمایت گرایی پایدار خواهد ماند .

منبع : کتاب حمایت از کالای ایرانی (چیستی ، چرایی ، چگونگی ) نوشته دکتر محمد جوادتوکلی ، معاون علمی مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه های علمیه